Ethiopia - cái nôi của cà phê Arabica, nơi những hạt cà phê đầu tiên được phát hiện và trồng trọt. Cà phê Ethiopia không chỉ là một thức uống, mà còn là một phần văn hóa, lịch sử của đất nước này. Hãy cùng Cubes Asia tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, những đặc điểm làm nên hương vị độc đáo của cà phê Ethiopia trong bài viết dưới đây!
Ethiopia - cái nôi của cà phê Arabica, nơi những hạt cà phê đầu tiên được phát hiện và trồng trọt. Cà phê Ethiopia không chỉ là một thức uống, mà còn là một phần văn hóa, lịch sử của đất nước này. Hãy cùng Cubes Asia tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, những đặc điểm làm nên hương vị độc đáo của cà phê Ethiopia trong bài viết dưới đây!
Khái quát về cà phê Ethiopia
Ethiopia, đất nước nằm ở Đông Phi, từ lâu đã được xem là cái nôi của cà phê Arabica. Chính tại đây, những cây cà phê đầu tiên được phát hiện và con người bắt đầu khám phá ra hương vị độc đáo của chúng. Qua hàng ngàn năm, cà phê Ethiopia đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa và cuộc sống của người dân nơi đây, đồng thời dần lan rộng ra khắp thế giới, tạo nên một đế chế cà phê đồ sộ.
Lịch sử cà phê Ethiopia
Có nhiều bằng chứng cho thấy cà phê có nguồn gốc từ Ethiopia, nơi được coi là cái nôi của cà phê Arabica. Có nhiều truyền thuyết xung quanh nguồn gốc của cà phê ở Ethiopia, nhưng câu chuyện về người chăn dê Kaldi và đàn dê của anh ta là một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất.
Theo truyền thuyết, Kaldi đã phát hiện ra rằng đàn dê của mình trở nên sảng khoái và năng động hơn sau khi ăn những quả cà phê đỏ mọng. Kaldi thử ăn và cảm thấy cơ thể tràn đầy năng lượng. Câu chuyện này nhanh chóng lan truyền và thu hút sự chú ý của các tu sĩ tại một tu viện gần đó, những người đã sử dụng cà phê để giúp họ tỉnh táo trong các buổi cầu nguyện dài đêm. Mặc dù, câu chuyện này mang tính huyền thoại nhưng nó phản ánh sự gắn bó lâu đời của cà phê với văn hóa Ethiopia. Ngoài ra, bằng chứng thực vật học cũng chỉ ra rằng cây cà phê Arabica có nguồn gốc từ cao nguyên trung tâm Ethiopia, nơi cây cà phê vẫn mọc hoang dã dưới tán rừng nhiệt đới.
Ethiopia không chỉ là nơi phát hiện ra cà phê mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc lan tỏa văn hóa cà phê ra toàn thế giới. Từ Ethiopia, cà phê đã hành trình qua Biển Đỏ đến bán đảo Ả Rập, nơi nó trở thành một thức uống phổ biến vào thế kỷ 15. Các thành phố như Mocha ở Yemen trở thành trung tâm thương mại lớn của cà phê, và từ đó, cà phê lan rộng sang Ba Tư, Thổ Nhĩ Kỳ và Bắc Phi trước khi tiến đến châu Âu.
Theo truyền thuyết, cà phê được phát hiện bởi người chăn dê Kaldi (Nguồn: Internet)
Cà phê trong văn hóa của Ethiopia
Một câu nói nổi tiếng của người Ethiopia là: “Cà phê là bánh mỳ của chúng tôi”. Điều này chứng tỏ rằng cà phê đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong văn hóa của người Ethiopia, không chỉ là một thức uống mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội và tinh thần của họ.
Một trong những biểu hiện rõ nét nhất của văn hóa cà phê Ethiopia là nghi lễ cà phê, hay còn gọi là “Jebena Buna”. Trong nghi lễ này, người nữ đóng vai trò chủ chốt trong việc tiến hành nghi thức pha chế và dọn bày. Họ sẽ mặc trang phục truyền thống màu trắng và thực hiện nghi thức từ rang, xay cà phê. Cà phê được dọn ba lần trong ngày: sáng, trưa và chiều, mỗi lần có thể kéo dài từ 2-3 giờ.
Cà phê trong văn hóa Ethiopia không chỉ là một thức uống mà còn mang ý nghĩa xã hội và tinh thần sâu sắc. Nó là biểu tượng của sự hiếu khách và lòng hiếu hảo. Khi có khách đến nhà, người Ethiopia thường mời họ tham gia vào nghi lễ cà phê như một cách thể hiện sự tôn trọng và chào đón. Nghi lễ cà phê cũng là dịp để mọi người thảo luận về các vấn đề quan trọng, từ chuyện gia đình đến các vấn đề cộng đồng, tạo nên một không gian giao lưu và kết nối mạnh mẽ.
Cà phê là một phần không thể thiếu trong đời sống xã hội và tinh thần của người dân Ethiopia (Nguồn: Internet)
Điều kiện trồng cà phê tại Ethiopia
Cây cà phê ưa thích khí hậu mát mẻ, lượng mưa dồi dào và ánh nắng không quá gắt. Các khu vực có điều kiện như vậy thường nằm quanh hoặc dưới vành đai xích đạo, bao gồm Trung Mỹ, Châu Phi, Trung Á và Đông Nam Á, tạo thành một vành đai cà phê gọi là “The Bean Belt”. Ethiopia, với điều kiện tự nhiên thuận lợi, là một trong số hơn 75 quốc gia nằm trong vành đai này.
Ethiopia có độ cao trung bình từ 1,200m đến 3,000m so với mực nước biển, tạo ra khí hậu mát mẻ và ôn hòa quanh năm, rất thích hợp cho sự phát triển của cây cà phê. Nhiệt độ trung bình ở Ethiopia dao động từ 15°C đến 24°C, cùng với lượng mưa dồi dào và phân bố đều trong năm, ánh nắng không quá gắt, tạo điều kiện lý tưởng cho cây cà phê phát triển. Đất ở Ethiopia rất giàu dinh dưỡng và có khả năng thoát nước tốt, đặc biệt là ở các vùng cao nguyên và sườn núi. Đất đai màu mỡ này giúp cây cà phê phát triển mạnh mẽ và cho ra những hạt cà phê chất lượng cao.
Ethiopia thuộc vành đai cà phê “The Bean Belt” (Nguồn: Internet)
Đặc điểm hương vị cà phê Ethiopia
Cà phê Ethiopia nổi tiếng thế giới với hương vị độc đáo và đa dạng, được ví như “rượu vang của thế giới cà phê”.
Cà phê Ethiopia nổi tiếng với hương vị phong phú và đa dạng, thường mang hương vị của các loại trái cây như việt quất, cam, chanh, và dâu tây, cùng với hương hoa nhẹ nhàng, tạo cảm giác tươi mát và dễ chịu. Các loại cà phê của Ethiopia thường có độ chua (acid) cao, độ đậm (body) từ nhẹ, trung bình đến phức tạp tùy thuộc vào điều kiện sinh trưởng khác nhau.
Hương vị phức tạp và tinh tế, với sự kết hợp của nhiều tầng hương vị khác nhau, làm cho cà phê Ethiopia trở thành một trong những loại cà phê được yêu thích nhất trên thế giới.
Cách phân loại cà phê Ethiopia
Cà phê Ethiopia được phân loại theo hệ thống Grades, từ G1 đến G9:
- Grade 1 - Loại 1: Đây là cấp độ dành cho cà phê đặc sản (specialty coffee). Ở cấp độ này, cà phê gần như không có khuyết tật đặc biệt (ít hơn 3 điểm khuyết tật). Khoảng 90% hạt có kích thước sàn 18 (7,1mm), tạp chất chỉ chiếm 0,5%. Đặc biệt, không có lỗi ẩm mốc và không có mùi lạ. Độ ẩm được duy trì trong khoảng 9 – 13%.
- Grade 2 - Loại 2: Đây cũng là cấp độ dành cho cho specialty coffee. Khoảng 90% hạt có kích thước sàn 16 (6,3mm). Lỗi đen và vỏ hạt tối đa 2%, tạp chất chiếm 0,5%. Độ ẩm duy trì khoảng 12,5%.
- Grade 3 – 9: Những loại cà phê không đạt tiêu chuẩn grade 1 và grade 2 không được xem là cà phê đặc sản. Chúng được xếp vào loại cà phê thương mại với giá trị thấp.
Quy mô và hoạt động sản xuất cà phê tại Ethiopia
Ethiopia là quốc gia sản xuất cà phê lớn thứ 5 thế giới, và là quốc gia có sản lượng cà phê cao nhất châu Phi. Trong năm 2018, Ethiopia sản xuất khoảng 7,1 triệu bao cà phê, mỗi bao nặng 60 kg. Các quốc gia dẫn đầu về sản xuất cà phê là: Brazil (60 triệu bao), Việt Nam (30 triệu bao), Colombia (14 triệu bao) và Indonesia (10 triệu bao).
Năm 1991, sau khi trải qua nhiều biến động chính trị kéo dài (liên quan đến cuộc đảo chính từ năm 1957), Ethiopia bắt đầu quá trình tự do hóa và hướng tới dân chủ. Thị trường quốc tế mở ra cho Ethiopia, nhưng cùng với đó là sự biến động của giá cả thị trường. Nông dân trồng cà phê ở Ethiopia đã phải đối mặt với sự biến động giá lớn không thể kiểm soát. Điều này dẫn đến việc hình thành các hợp tác xã, cung cấp hỗ trợ cho các thành viên như tài trợ, thông tin thị trường và vận tải.
Quy mô sản xuất:
- Dân số tham gia vào ngành cà phê: Khoảng 700.000 nông dân.
- Quy mô trang trại trung bình: 1 héc ta trở xuống.
- Sản lượng xuất khẩu mỗi năm: 3,5 triệu bao (60 kg).
Hoạt động canh tác cà phê Ethiopia:
- Các khu vực canh tác: Sidamo, Yirgacheffe, Harrar, Limu, Djimma, Lekeemi, Wallega, Gimbi,...
- Giống cà phê: Phổ biến là các giống Arabica bản địa.
- Phương pháp chế biến: Chế biến ướt và khô.
- Cách phân loại cà phê: Chia theo 9 cấp độ, trong đó G1 và 2 là Specialty Coffee và G3 -9 là dòng sản phẩm thương mại.
Trước đây, hầu hết cà phê Ethiopia được sản xuất bởi các hộ nông dân nhỏ lẻ và được bán thông qua ECX (The Ethiopia Commodity Exchange) – Sở giao dịch hàng hoá Ethiopia. ECX, được thành lập vào năm 2008, hoạt động như một sàn giao dịch, nơi nông dân có thể bán cà phê trực tiếp cho các nhà mua. Mặc dù hệ thống này đảm bảo sự minh bạch và tin cậy, nhưng nó cũng hạn chế sự tương tác trực tiếp giữa nông dân và các nhà rang xay. Điều này khiến việc nâng cao chất lượng cà phê theo yêu cầu của thị trường trở nên khó khăn hơn.
Để khắc phục hạn chế này, từ năm 2017, chính phủ Ethiopia đã cho phép nông dân tự do bán cà phê của mình. Quy định mới này đã tạo cơ hội cho các nhà thẩm định và thu mua cà phê xây dựng mối quan hệ trực tiếp với nông dân, từ đó tác động tích cực đến chất lượng sản phẩm. Nông dân cũng được khuyến khích đầu tư vào việc chăm sóc cây trồng và nâng cao kỹ thuật sản xuất, bởi vì cà phê chất lượng cao luôn được thị trường đón nhận với giá thành tốt.
Hoạt động sản xuất cà phê tại Ethiopia (Nguồn: Internet)
Những vùng trồng cà phê nổi bật ở Ethiopia
Ethiopia có nhiều vùng trồng cà phê nổi tiếng, mỗi vùng mang đến những hương vị độc đáo và đặc trưng. Dưới đây là một số vùng trồng cà phê nổi bật:
Vùng Harrar
Harrar là một thành phố nằm ở vùng cao nguyên phía đông thủ đô Addis Ababa, Ethiopia. Đây là một trong những vùng cà phê lâu đời nhất của Ethiopia và thế giới vẫn còn canh tác cà phê. Cà phê Harrar thuộc giống Ethiopia hoang dã, được trồng trong các trang trại nhỏ ở vùng Oromia với độ cao từ 1.400 đến 2.000 mét. Thời gian thu hoạch kéo dài từ tháng 10 đến tháng 2.
Cà phê Harrar được chế biến theo phương pháp phơi khô truyền thống, khác biệt so với các khu vực sản xuất cà phê khác tại Ethiopia. Đây là một ngoại lệ so với quy tắc chung rằng cà phê chất lượng cao của Ethiopia thường được chế biến ướt. Nguyên nhân là do trong mùa thu hoạch không có mưa, và quá trình chế biến khô giúp hạt cà phê giữ được hương vị trái cây.
Đặc biệt, vỏ của hạt cà phê Harrar còn được tận dụng để chế biến thành một loại trà độc đáo có tên là cascara. Hương vị của cascara hoàn toàn khác biệt so với các loại trà thông thường, mang đến một trải nghiệm thưởng thức mới lạ và thú vị.
Cà phê Harrar nổi tiếng với hương vị trái cây như việt quất, dâu tây, anh đào, rượu vang và sô cô la, có độ đậm (body) trung bình và độ chua (acid) nhẹ. Hương vị của cà phê có thể thay đổi tùy thuộc vào cách rang. Nếu rang nhẹ, bạn sẽ cảm nhận được nhiều hương vị trái cây hơn. Nếu rang đậm, hương vị sô cô la và một số loại gia vị như bạch đậu khấu và quế sẽ nổi bật hơn. Ngoài ra, mùi thơm của cà phê Harrar cũng mang hương của quả việt quất và quả mơ nồng nàn.
Cà phê vùng Harrar, Ethiopia được chế biến theo phương pháp khô (Nguồn: Internet)
Vùng Yirgacheffe
Khác với Harar, Yirgacheffe là một vùng cà phê chuyên chế biến ướt, với các vườn cà phê trồng ở độ cao từ 1.700 đến 2.200 mét so với mực nước biển. Đây là một trong những vùng cà phê cao nhất ở miền nam Ethiopia. Với độ cao này, cà phê Yirgacheffe đủ điều kiện cho danh hiệu Strictly Hard Grown (SHG) / Strictly Hard Bean (SHB). Điều kiện này cho phép cây cà phê phát triển chậm, tích lũy chất dinh dưỡng trong hạt và phát triển hương vị tốt nhất.
Được đánh giá là một trong những loại cà phê ngon nhất thế giới từ Ethiopia, cà phê Yirgacheffe chỉ đứng sau cà phê Harar và vượt trội hơn nhiều giống cà phê khác trên thế giới. Đặc trưng của nó là hương vị chanh và hoa quả, cùng với kết cấu vị tươi sáng, cân bằng với vị ngọt dịu.
Vùng Sidamo
Sidamo là một trong những vùng trồng cà phê lớn nhất ở Ethiopia, mỗi năm sản xuất ra một lượng lớn cà phê. Vụ thu hoạch kéo dài từ tháng 10 đến tháng 1 năm sau. Cà phê Sidamo thuộc giống Heirloom, được trồng ở tỉnh Sidamo, vùng cao nguyên miền nam Ethiopia, ở độ cao từ 1.500 đến 2.200 mét so với mực nước biển. Với độ cao này, cà phê Sidama có xu hướng chín chậm hơn, do đó, mùa thu hoạch cũng muộn hơn so với các khu vực khác ở Ethiopia. Điều này giúp quả cà phê phát triển những hương vị và mùi thơm phức tạp, đặc trưng của cà phê Sidamo.
Cà phê Sidamo thường được chế biến ướt, giúp giữ lại hương vị tươi sáng và phức tạp, với các đặc trưng như hương trái cây, hoa và độ chua cân bằng.
Sidamo là một trong ba khu vực (cùng với Harrar và Yirgacheffe) mà chính phủ Ethiopia đã đăng ký nhãn hiệu vào năm 2004 để tăng cường sự công nhận rộng rãi cho các loại cà phê đặc sản của họ.
Ngoài ba khu vực nổi tiếng là Harrar, Yirgacheffe và Sidamo, Ethiopia còn có nhiều vùng trồng cà phê danh tiếng khác như Lekempi, Wellega, Gimbi, Limu và Djimma. Mỗi vùng này đều có những đặc điểm riêng biệt về thổ nhưỡng và khí hậu, góp phần tạo nên sự đa dạng và phong phú cho hương vị cà phê Ethiopia.
Các khu vực canh tác cà phê tại Ethiopia (Nguồn: Internet)
Cà phê Ethiopia không chỉ nổi tiếng với hương vị độc đáo và đa dạng mà còn là một phần quan trọng của di sản văn hóa và lịch sử của đất nước này. Từ những vùng đất cao nguyên màu mỡ của Sidamo, Yirgacheffe đến những hạt cà phê hoang dã của Harrar, mỗi loại cà phê Ethiopia đều mang đến một trải nghiệm thưởng thức khác biệt và đáng nhớ.
Nếu bạn muốn khám phá thêm về thế giới cà phê, hãy thử cà phê Carraro tại Cubes Asia, được sản xuất từ các loại cà phê tuyển chọn, chất lượng cao từ khắp nơi trên thế giới như Italy, Brazil, Ethiopia, Honduras,... Ngoài ra, Cubes Asia còn cung cấp các sản phẩm máy pha cà phê, máy xay cà phê chất lượng, giúp bạn tận hưởng những tách cà phê tuyệt vời ngay tại nhà. Hãy đến và trải nghiệm sự khác biệt!
CUBES ASIA – MÁY PHA CÀ PHÊ CHUYÊN NGHIỆP
Đại diện thương hiệu Nuova Simonelli và Victoria Arduino tại Việt Nam
Địa chỉ cửa hàng:
- Showroom HCM: SARIMI A1-00.10, 74 Nguyễn Cơ Thạch, phường An Lợi Đông, Thủ Đức, HCM
- Showroom Hà Nội: 87 Lê Hồng Phong, Phường Điện Biên, Quận Ba Đình, Thành Phố Hà Nội.
